3.650 ημέρες ζωής λιγότερες…

Αν δεν συμβεί κάτι συνταρακτικό, η Αργυρώ* πιθανώς θα ζήσει δέκα χρόνια λιγότερο από αυτό που προσδοκούν για εμάς οι στατιστικές αρχές και οι αριθμοί.

3.650 λιγότερες μέρες για το κορίτσι, με το πιο καθαρό βλέμμα που αντίκρυσα ποτέ.

Όταν συναντήσαμε την Αργυρώ, μία ζεστή μέρα του Απρίλη, ένιωσα μέσα σε δυο λεπτά τι μάς στέρησαν δύο χρόνια ο εγκλεισμός και οι περιορισμοί. Ο τρόπος που έτρεξε κοντά μας, μου θύμισε τον εαυτό μου στην ίδια ηλικία πριν πάρα πολλά χρόνια. Κάπως έτσι, θυμάμαι να τρέχω να συναντήσω την παρέα μου την πρώτη μέρα των διακοπών στο νησί.

Στα χέρια της που άπλωσε προς το μέρος μας, είδα τα δικά μου παιδικά χέρια μετά από μία ολόκληρη μέρα παιχνιδιού και περιπέτειας σε χωράφια και αυλές. Ακόμα και το βαρέλι με νερό που μάς έδειξε για να τα πλύνουμε λίγο αργότερα, μου θύμισε τη δική μας αυτοσχέδια ντουζιέρα – μία μικρή σκουριασμένη δεξαμενή στο δώμα του σπιτιού, που λουζόταν και αυτή από τον ήλιο του παιδικού μου καλοκαιριού.

Οι δικές μου θύμησες πάνε 30 χρόνια πίσω.

Τρεις δεκαετίες μετά, η Αργυρώ πλένει κάθε μέρα τα χέρια της στο βαρέλι, αντικρύζει τσίγκο όταν πέφτει στο στρώμα να κοιμηθεί και αγαπάει πολύ τα αναψυκτικά, τα ενεργειακά ποτά και τον χορό.
Η Αργυρώ είναι 13 χρονών και ζει σε καταυλισμό Ρομά στο Πυρί της Θήβας.

Ήταν σχεδόν μεσημέρι όταν καταφέραμε να συγκεντρώσουμε, σε ένα μικρό χώρο, 6 κορίτσια και άλλες 5 νεαρές κοπέλες για να ξεκινήσει η κουβέντα μας. Οι συναδέλφισες ψυχολόγοι από την ομάδα του Ινστιτούτου Prolepsis και οι συνεργάτιδες του Εργαστηρίου Διαπολιτισμικής Αγωγής του ΕΚΠΑ είχαν σχεδιάσει τη διαδικασία με κάθε λεπτομέρεια. Δίπλα μας, σε κάθε μας βήμα, ήταν οι διαμεσολαβήτριες της κοινότητας – νέες, αλλά και λίγο μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες Ρομά – που ήταν για εμάς ο συνδετικός κρίκος στην επικοινωνία μας με τις κοπέλες του καταυλισμού. Σκοπός μας ήταν να οργανώσουμε συζητήσεις και να συμπληρώσουμε ερωτηματολόγια, που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις συνήθειες των κοριτσιών. Να δούμε τον τρόπο που σκέφτονται, το πώς ζουν την καθημερινότητά τους μέσα στην οικογένεια, πώς φροντίζουν τον εαυτό τους και την υγεία τους, και ποια εμπόδια χρειάζεται να αντιμετωπίσουν στην προσπάθειά τους να κερδίσουν τον αγώνα της ζωής.

Δεν αποτελεί κάποια σημαντική είδηση το γεγονός ότι οι Ρομά αποτελούν μία από τις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες στη χώρα. Παρόλα αυτά, είναι συγκλονιστικό – τουλάχιστον για εμένα – το γεγονός ότι ζουν δέκα χρόνια λιγότερο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Ιδιαίτερα οι γυναίκες Ρομά είναι πιο ευάλωτες σε θέματα υγείας, βιώνουν πιο συχνά βίαιες καταστάσεις μέσα στο σπίτι, ενώ και η πρόσβασή τους στην εκπαίδευση είναι πολύ περιορισμένη.

Τα περισσότερα από τα παραπάνω, που λίγο έως πολύ τα γνωρίζαμε από τη βιβλιογραφική μας έρευνα, εμφανίζονταν τώρα μπροστά μας, με γέλια, φωνές και έναν θόρυβο αδιάκοπο. Όχι μόνο μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των κοριτσιών από το Πυρί, αλλά και από τις συζητήσεις που κάναμε εκείνες τις μέρες του Απρίλη με νέες γυναίκες Ρομά από τον Βόλο, τη Χαλκίδα, το Ζεφύρι και την Αγία Βαρβάρα.

Όλα όσα μοιράστηκαν τα κορίτσια μαζί μας, μάς προσφέρουν τώρα πλούσιο υλικό για να κάνουμε το δικό μας επόμενο βήμα σε αυτό το ταξίδι. Να σχεδιάσουμε δηλαδή εργαλεία και εκπαιδευτικό υλικό, τα οποία με τη σωστή εφαρμογή και διάδοση, θα βοηθήσουν στο να βελτιωθεί η υγεία και η ποιότητα ζωής αυτών των νεαρών γυναικών.

Ό,τι εκπαιδευτικό υλικό δημιουργήσουμε, θα φτάσει αρχικά στις διαμεσολαβήτριες Ρομά οι οποίες έχουν κομβικό ρόλο στο έργο. Αυτές οι κοπέλες θα ακούσουν πρώτες αυτά που έχουμε να πούμε και θα μας πουν τη γνώμη τους για το υλικό που θα σχεδιάσουμε. Στη συνέχεια, η ομάδα μας θα εκπαιδεύσει γυναίκες Ρομά και μη Ρομά, οι οποίες χρησιμοποιώντας τα δικά τους μοναδικά φίλτρα, θα μεταδώσουν τις πληροφορίες, τα μηνύματά μας και όλο αυτό το υλικό στα κορίτσια της κοινότητας.

Με αυτόν τον τρόπο, ίσως καταφέρουμε πολλά ή και κάποια λίγα, αλλά πολύ σημαντικά:

Ίσως δώσουμε στη Χρύσα τρεις λόγους για να κόψει το κάπνισμα.

Ίσως παρακινήσουμε την Ειρήνη, μητέρα 3 μικρών παιδιών, να κάνει το πρώτο της ΠΑΠ-τεστ.

Ίσως πείσουμε την Κυριακή, που είναι έγκυος στο πρώτο της παιδί, να επισκεφτεί για πρώτη φορά γυναικολόγο.

Ίσως πείσουμε την Αργυρώ να εγκαταλείψει τα ενεργειακά ποτά, να αγαπήσει κάτι πιο υγιεινό και να συνεχίσει να χορεύει.

Ίσως δώσουμε ένα κίνητρο παραπάνω στη 16χρονη Ελένη, μία από τις διαμεσολαβήτριές μας, να κυνηγήσει με ακόμα μεγαλύτερο πάθος το όνειρο της και να γίνει νοσηλεύτρια. Να προσφέρει στην κοινότητά της και να κάνει περήφανη τη γιαγιά της που τόσο την αγαπά.

Και τελικά, ίσως πείσουμε την Ελένη, την Αργυρώ, την Κυριακή, την Ειρήνη, τη Χρύσα ότι το δικαίωμα στην υγεία και σε αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής ισχύει σε απόλυτο βαθμό και για τις ίδιες. Και ότι μπορούν και πρέπει να το υπερασπιστούν.

*Τα ονόματα που αναφέρονται στο κείμενο είναι τυχαία.